ترا ای کهن بوم و بر دوست دارم | مهدی اخوان ثالث

معرفی کتاب ترا ای کهن بوم و بر دوست دارم

ترا ای کهن بوم و بر دوست دارم یکی از مجموعه‌های شعر مهدی اخوان ثالث است (م. امید ۱۳۰۷-۱۳۶۹)، شاعر نامور و شاخص ادامه‌دهنده‌ی شیوه‌ی معروف به نیمایی، که در ۱۳۶۷ منتشر شد. اشعار این مجموعه که در قالب‌های سنتی گفته شده به گواهی حواشی بعضی سروده‌ها متعلق است به دوره‌ای طولانی از زندگی شاعر از نوجوانی و زمان تحصیل در هنرستان تا اوان انتشار مجموعه و از این رو، منعکس‌کننده‌ی تاثرات و حالات نفسانی شاعر در طول این پاره‌ی نزدیک به پنجاه‌ساله از عمر اوست. در جای‌جای آن، شکوه‌های شاعری توانمند و فرهیخته را می‌توان شنید که پیرانه‌سر و دلتنگ به گذشته می‌نگرد، از یافته‌ها و برباد‌رفته‌ها سخن می‌گوید و با صدور احکام سخت حتی درباره‌ی خود در برابر هر آنچه ملایم طبع آرمان‌خواه او نیست واکنش نشان می‌دهد. دنیای آرمانی اخوان در پس ابرهای تیره‌ی حقیقتِ زشت زمانه‌اش پنهان شده است بیداری او قلمرو کابوس است و بس. از این رو در خاطره‌های دور، سراغ «رخشِ حقیقت‌پویه‌ی افسانه جولانی» را می‌گیرد که زمانی «پورِ سام» در «قعر هشتم خان» بدان دل خوش کرده بود. وی برای فروپاشی جهان زشت‌چهره‌ای که در آن زندگی می‌کند و بنای جهانی نو، سراغ گم‌شده‌ای اسطوره‌ای را می‌گیرد که پهلوانانه با کجی‌ها و بدی‌ها بستیزد و نابودشان سازد.

مجموعه حاوی اشارات جالبی است به بسیاری کسان و رویدادها. شاعر، در حواشی اشعار، به گزارش خاطره‌ای و بیان تمثیلی یا توضیح واژه‌ای یا مثلی می‌پردازد که هر چند در پاره‌ای موارد شخصی و بدبینانه عنوان می‌شوند، اطلاعات مفیدی دربردارند.

تنوع فضای شعری و درون‌مایه ویژگی عمده‌ی مجموعه است. بازتاب هر آنچه را که شاعر، در جریان زندگی و در برخورد با افراد به نحوی از آن‌ها متأثر گشته می‌توان در مجموعه دید ـ از جنگ تحمیلی و شهدای آن گرفته تا رابطه‌ی شاعر با دوستان و ادیبان و پزشکان و حامیان و وقایعی چون پدربزرگ‌شدن او.

استشهاد به ابیات عربی و فارسی و تضمین آن‌ها را نیز در اشعار این مجموعه می‌توان سراغ گرفت. نام بسیاری از بزرگان ادب فارسی و عرب در لابه‌لای آن‌ها درج شده است. شاعر در اشعار متعدد مصراع‌هایی از سروده‌های بزرگان عرب را تضمین کرده و پاره‌ای از آیات و احادیث در سروده‌های او جا خوش کرده‌اند. نمونه‌هایی از این توجه شاعر به فرهنگ اسلامی است درج عباراتی چون «ربنا الله ثم استقاموا»، «متعت نفسک»، ترجمه‌ی منظوم قطعات عربيِ شمس المعالى قابوس وشمگیر و ابوالخطاب کلوذانی و ابن معتز. شاعر به جهان غرب نیز گوشه‌ی چشمی داشته و در اشعار خود از جمله قطعه‌ای از گوته را به نظم درآورده یا مضامینی از لافونتن اقتباس کرده است.

منبع: فرهنگ آثار ایرانی اسلامی، جلد دوم؛ انتشارات سروش