تاسیان | هوشنگ ابتهاج (سایه)

معرفی کتاب تاسیان

تاسیان مجموعه شعری است از امیر هوشنگ ابتهاج «سایه» (تولد : ۱۳۰۶)، شاعر شیرین سخن مشهور که در ۱۳۸۵ منتشر شده است. این مجموعه هشتاد و هفت قطعه از اشعار «سایه» را، که در فاصله سالهای ۱۳۲۵ تا ۱۳۸۰ سروده شده اند، در بردارد. تقریباً همه این شعرها در مجموعه های پیشین – سراب (۱۳۳۰)، شبگیر (۱۳۳۲)، زمین (۱۳۳۴)، چند برگ از یلدا (۱۳۴۴)، یادگار خون سرو (۱۳۶۰) ـ انتشار یافته بودند. چهار شعر منثور و چند شعر دیگر از جمله دو شعر «پراگی» و «سنگواره»، که در مجموعه های پیشین آمده بودند، در این کتاب راه نیافته اند.

عنوان مجموعه واژه ای است گیلکی به معنی «حسرت» و «درد ناشی از احساس جای خالی عزیزان یا حال و روزگاری خوش» معادل home انگلیسی. شعرهای مجموعه به ترتیب تاریخی مرتب شده اند و با مطالعه آنها می توان خط سیر رشد و تحول احساس اندیشه و نیز شیوه شاعری سایه را در پی گرفت. نخستین شعرهای این مجموعه، شرح و وصف احساسات و عوالم جوانی شاعرند که عمدتاً چهارپاره های  پیوسته و شکلهای متنوعی از آن ـ که شاعران نوگرای آن سالها برای گریز از شیوه شعر سنتی ابداع می کردند – سروده شده اند. این شعرها، که طبیعتاً رنگ رمانتیک دارند، به لحاظ تازگی در شیوه بیان احساسات عاشقانه نیز در خور توجه اند. با شروع مبارزه های آزادی خواهانه سالهای اواخر دهه ۱۳۲۰ و اوایل دهه ۱۳۳۰ شاعر با آرمانهای سیاسی و تفکر عدالت خواهی آشنا می شود و شعر او رنگی دیگر می گیرد. سایه، بی آنکه از عشق و تغزل که جان مایه اصلی شعر اوست دل بردارد، به بیان مضمونهای سیاسی و اجتماعی رو می آورد. طی این سالهاست که در شعرهایی چون «شبگیر»، «فردا»، «مهرگان»، «دختر خورشید» و بالأخره شعر معروف «کاروان»، امید فراوان شاعر را به فرداهای بهتر و صلح و آزادی در آینده نزدیک می بینیم و فریادهای اعتراض و خشم و خروش او را نسبت به دشمنان مردم و کسانی که در راه تحقق اراده آنان ایستاده اند می شنویم.

زبان سایه در مجموعه تاسیان، از همان نخستین شعرها، ساده و شفاف است. سایه، همانگونه که در جهان بینی راه مستقلی غیر از طریق شاعرانی سنتی چون شهریار، که به جهانی محبوب او بوده اند، در پیش گرفته، زبان خود را نیز استقلال بخشیده است بی آنکه ویژگی اصلی آن را که شفافیت، و لطافت و سادگی است از دست بدهد. این زبان، تحت تأثیر آگاهیهای او از شعر گذشته فارسی و نیز دانش او از موسیقی، پاکیزه و خوش آهنگ از کار درآمده و، از آنجا که واژه ها و اصطلاحات متداول در زبان مردم کمتر به آن راه یافته، در عین آنکه به گوش مردم آشناست، صلابت زبان ادبی متعادل را حفظ کرده است.  سایه در شعرهای اولیه بیشتر از تشبیه سود جسته است؛ اما به تدریج و شاید بیشتر بنا به ضرورت فضای سیاسی زمان، به استعاره و نماد رو آورده است. نمادهای او آشنا و کم و بیش شناخته شده اند و در کلام او ابهامی پدید نمی آورند.

سایه، در اشعار مجموعه تاسیان، از عناصر طبیعت برای نماد آفرینی به فراوانی سود جسته است. اما او شاعری طبیعت گرا نیست، افکار پیچیده فلسفی نیز در شعر او راه ندارد؛ فقط، به مقتضای تفکر اجتماعی خود، به جامعه و به انسان توجه دارد و احساسات شخصی و آرزوها و آرمانهای اجتماعی و انسانی خود را با زبانی به لطافت حریر بیان می کند. مجموع این خصوصیات است که از او شاعری مردمی و نه عامه پسند می سازد.

منبع: فرهنگ آثار ایرانی ـ اسلامی (جلد دوم)