زندگی‌نامه و معرفی آثار سعید نفیسی
سعید نفیسی (1312 قمری (= خرداد ۱۲۷۴)؛ تهران – آبان ۱۳۴۵؛ تهران) ادیب؛ پژوهشگر؛ مترجم؛ داستان‌نویس.
اجدادش تا یازده پشت پزشک بودند و او خود فرزند میرزا علی اکبر خان ناظم الاطبا (۱۲۶۲ تا ۱۳۴۲ قمری)، از پزشکان فرهیخته و دانشمند و صاحب فرهنگ ناظم الاطبا یا فرنودسار بود. تحصیلات ابتدایی را در مدرسه‌ی شرف – یکی از نخستین مدارس جدید که پدرش تأسیس کرده بود و تحصیلات متوسطه را در مدرسه‌ی علمیه گذراند. در ۱۲۸۸ همراه برادرش برای ادامه‌ی تحصیل به سویس و سپس فرانسه رفت. در ۱۲۹۷ به ایران بازگشت و به تدریس زبان فرانسه در دبیرستان‌های تهران پرداخت. در همین دوران به «انجمن ادبی ایران» راه یافت و سال‌ها بدانجا رفت و آمد داشت. چندی در وزارت فلاحت و تجارت و فواید عامه به کار پرداخت و در همین دوره مدیریت مجله‌ی فلاحت و تجارت را نیز عهده‌دار بود. با بعضی از مطبوعات از جمله دانشکده همکاری می‌کرد. پس از تأسیس دانشگاه تهران در ۱۳۱۳ به این دانشگاه منتقل شد و در دانشکده‌ی حقوق و بعداً در دانشکده‌ی ادبیات به تدریس زبان و ادبیات فارسی پرداخت. در ۱۳۱۴ جزء نخستین اعضای پیوسته‌ی فرهنگستان ایران شد. در همین سال به دریافت درجه‌ی دکتری و احراز کرسی تاریخ ادبیات ایران نایل گردید. سفرهای فرهنگی بسیار کرد و در چند دانشگاه خارجی کرسی افتخاری، و در «فرهنگستان فرانسه» عضویت داشت. در ۱۳۲۸ بازنشسته شد و چند سالی به خارجه رفت. پس از بازگشت، از ۱۳۳۷ مجدداً به تدریس پرداخت. همچنین عضو شورای فرهنگی سلطنتی بود. سال‌ها در رادیو برنامه داشت. در ۱۳۳۸ برای کتاب آرزوهای بر باد رفته از بالزاک برنده‌ی «جایزه‌ی سلطنتی» بهترین ترجمه شد. همچنین در طول عمر خود موفق به دریافت «نشان درجه‌ی اول علمی»، «نشان درجه‌ی اول سپاس»، «نشان پالم آکادمیک» و «نشان لژیون دونور» از دولت فرانسه، و «نشان علمی افغانستان» شد. او از پرکارترین فضلای معاصر است. بیش از آنکه داستان‌نویس باشد محققی فاضل و مترجمی زبردست است. داستان‌هایش عمدتاً جنبه‌ی احساساتی دارد و انسجام و شخصیت‌پردازی درخشانی در ساخت و پرداخت آن‌ها به چشم نمی‌خورد. تنها مورد استثناء از این قاعده، نیمه‌راه بهشت (۱۳۳۲) است که مضمون زنده و اجتماعی و جسارت و طنز آن از دیگر آثار وی متمایزش ساخته و ارج و ارزشی بدان بخشیده است. در جوانی اشعار فراوانی سرود اما چون رضایتش را برنینگیخت شاعری را کنار گذاشت. جایگاه حقیقی وی در میان ادبا و پژوهشگران تاریخ و ادب ایران است و یکی از معماران نثر جدید فارسی به شمار می‌رود. همچنین ترجمه‌های روان و فصیحی از آثار بزرگ ادبی جهان بر جای گذاشته است. درباره‌ی معایب خط فارسی مطالعاتی داشت و گویا به فکر تغییر خط فارسی به لاتین نیز افتاده بود.
پژوهش‌های ادبی: نخلبند شعرا (۱۳۰۶)؛ احوال و منتخب اشعار خواجوی کرمانی (۱۳۰۷)؛ احوال و اشعار ابو عبدالله جعفر ابن محمد رودکی سمرقندی (۱۳۰۹ تا ۱۳۱۹؛ سه جلد)؛ مجدالدین همگر شیرازی (۱۳۱۴)؛ نظامی در اروپا (۱۳۱۴)؛ آثار گمشده‌ی ابوالفضل بیهقی (۱۳۱۵)؛ احوال و اشعار فارسی شیخ بهائی (۱۳۱۶)؛ جستجو در احوال و آثار شیخ فریدالدین عطار نیشابوری (۱۳۲۰)؛ در پیرامون احوال و اشعار حافظ (۱۳۲۱)؛ شاهکارهای نثر فارسی (جلد اوّل: ۱۳۳۰؛ جلد دوم ۱۳۳۲) پور سینا (۱۳۳۳)؛ در پیرامون تاریخ بیهقی (۱۳۴۲؛ دو جلد)؛ تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی تا پایان قرن دهم (جلد اوّل: ۱۳۱۱ – جلد دوم: ۱۳۴۴)؛ سرچشمه‌ی تصوّف (۱۳۴۵).
تصحیح و نشر متون: رباعیات خیام (۱۳۰۵ یا ۱۳۰۶)؛ رباعیات بابا افضل کاشانی (۱۳۱۱)؛ پندنامه‌ی انوشروان (۱۳۱۲)؛ سام‌نامه (۱۳۱۶)؛ تاریخ گیتی‌گشا (۱۳۱۷)؛ دستور الوزرا (۱۳۱۷)؛ دیوان لامعی (۱۳۱۹)؛ رساله‌ی مجدیه (۱۳۲۱)؛ لباب الالباب (۱۳۳۵)؛ دیوان ازرقی هروی (۱۳۳۶)؛ کلیات دیوان قاسم انوار (۱۳۳۷)؛ دیوان هلالی جغتایی (۱۳۳۷)؛ دیوان بهاءالدين سلطان ولد (۱۳۳۸)؛ دیوان رشید وطواط (۱۳۳۹)؛ دیوان عمعق بخارایی (۱۳۳۹)؛ کلیات دیوان اوحدی مراغه‌ای (۱۳۴۰)؛ دیوان کامل عاشق اصفهانی (۱۳۴۳).
سایر رمان‌ها: فرنگیس (۱۳۱۰)؛ آتش‌های نهفته (حساب‌ها درست درنیامد) (۱۳۳۹).
منبع: فرهنگ ادبیات فارسی / نوشته‌ی محمد شریفی / ویراسته‌ی محمدرضا جعفری / انتشارات معین / چاپ دوم 1387
