همسایه ها | احمد محمود

معرفی کتاب همسایه ها

همسایه ها (۱۳۵۳) رمانی است از احمد محمود در 502 صفحه. حوادث داستان در فاصله سالهای 1329-1331 و در شهر اهواز در جریان است. شخصیت های برجسته داستان به این شرح هستند.: خالد (نوجوان فقیر)، امان آقا (قهوه چی)، بلورخانم (زن قهوه چی) و پندار (جوان مبارز). حوادث داستان در اهواز و در سالهای ۱۳۲۹-۱۳۳۱ در جریان هستند. 

خلاصه ای از داستان همسایه ها

خالد (راوی داستان) نوجوان پانزده ساله ای است که با پدر و مادر و خواهر کوچک خود، در خانه ای که مستأجرهای متعدد دارد، زندگی می کند. پدر خالد آهنگر است و خالد که چهار کلاس درس خوانده است، در دکان به او کمک می کند. زندگی مستأجرهای خانه با فقر، بیماری، جهل، خرافات، فساد اخلاق، کینه ورزی ها و در عین حال مهربانی ها و همراهی ها می گذرد: امان آقا، قهوه چی و زنش بلور خانم که از وضعیتی به نسبت بهتر برخوردارند، رحیم خرکچی که دو پسر و زنی علیل دارد در کوره پزخانه کار می کند، صنم بیوه زن با پسرش کرمعلی زندگی می کند که فروشنده دوره گرد است، خواج توفیق تریاکی بیکاره ای است که زندگی اش از راه قاچاق فروشی زنش آفاق می گذرد، عمو بندر رفتگر شهرداری است و درآمد ناچیزش را برای دختر بیوه و دو نوه کوچکش ذخیره می کند، ناصر دوانی بنا است و در کویت کار می کند و محمد کارگر مکانیکی است با زن و پسر کوچکش.

در این بین خالد درگیر دو ماجرای عاطفی می شود. اولی با یکی از همسایه ها و بعدی با یک دختر جوان ناشناس. هر چه داستان پیشتر می رود، بعد سیاسی آن هم پر رنگتر می شود و به مبارزات سیاسی جوانان گره می خورد.

شرح و تفسیر داستان همسایه ها

رمان «همسایه ها» سیر رشد روحی و تحول فکری نوجوانی از طبقه پایین اجتماع است به جوانی آگاه و مبارز و مقاوم. در جریان این تحول است که خالد همچنان که در زمینه مسائل عاطفی از روابط صرفاً غریزی با بلورخانم (زن همسایه) به احساس لطيف عشق نسبت به دختری جوان به نام سیه چشم می رسد، از مرحله ابراز واکنش های ابتدایی و بچگانه نسبت به بالادستی ها، به شناخت عوامل فقر و بدبختی جامعه و راه های مبارزه با آن ها دست می یابد.

نویسنده در عین حال که با نشان دادن خانه ای که خالد در آن زندگی می کند (حیاط دنگال با مستأجرهای متعدد و مسائل گوناگونی که هر کدام با آن درگیر هستند) کلّ طبقه فرودست جامعه را نشان می دهد که خالد از آن برخاسته است، در شخصیت خالد و رشد و تحول فکری او، نسلی را به ما می شناساند که در جریان نهضت ملی شدن صنعت نفت، نخستین بار با مفاهیم حق، عدالت و آزادی آشنا شدند و همراه با این جریان، به آگاهی اجتماعی و سیاسی رسیدند. طرز پایان بندی رمان (که به نظر ناتمام می آید) اشاره به آغاز مرحله ای تازه دارد هم در زندگی خالد و هم در جامعه ای که زندگی خالد از آن به بعد، در آن جریان می یابد.
منبع: رمانهای معاصر فارسی/ میمنت میرصادقی/ نشر نیلوفر