سال بلوا | عباس معروفی

معرفی کتاب سال بلوا

سال بلوا (۱۳۷۱) رمانی (حدود ۶۲000 کلمه) از عباس معروفی است. مکان و زمان وقوع: سنگسر؛ حدود اواخر ۱۳۰۰ تا دهه‌ی ۱۳۳۰.

نوشا (نوش‌آفرین) زیر ضربات معصوم دست‌و‌پا می‌زند و به بخت خود لعنت می‌فرستد. از مدت‌ها قبل رفتار معصوم به طرز زننده و غیر قابل تحملی تغییر کرده و تردیدی عمیق نسبت به نوشا در وجودش ریشه دوانیده است. نوشا به یاد می‌آورد که چگونه از همان اولین دیدار، عاشق کوزه‌گری حسینا نام شد و در دیدار بعد دریافت که او در جستجوی دو برادرش به آن شهر آمده و ماندگار شده است. سال‌ها قبل، پدر نوشا نیز که سرهنگی صاحب منصب بود به طمع پستی بالاتر به آن شهر آمد ولی پس از آنکه همه‌ی وعده و وعیدها پوچ از آب درآمد با خانواده‌اش همان‌جا ماندگار شد.

در این رمان، هر چند گزارش زندگی و حسب حال خود نویسنده است و در آن مراحل رشد و تحوّل فکری او در شرایط سیاسی سال‌های هزار و سیصد بیست تا پنجاه و چگونگی پیوستن او به نیروهای انقلاب شرح داده شده، زندگی طبقه‌ی فرودست جامعه نیز، که راوی به آن تعلق دارد، از روستاهای گرفتار در نظام ارباب‌رعیتی در دوران دورتر گرفته تا شهرهای اسیر در روابط پیچیده‌ی نظام سرمایه‌داری پی گرفته شده است. نویسنده در عین حال به اعتراض‌ها و مبارزاتی نظر دارد که مردم طی دوره‌ای طولانی، از سال‌های بعد از مشروطیت تا انقلاب ۱۳۵۷، برای به دست آوردن حق خود انجام داده‌اند – خواه عصیان‌های فردی دهقانان، که اغلب از طریق خاطرات سالمندان خانواده نقل می‌شود، خواه فعالیت‌هایی که در شهرها شکل گرفته و جنبه عمومی‌تر و آگاهانه‌تری داشته است و راوی، از دوران نوجوانی به بعد، از آن‌ها گزارش‌هایی شنیده یا آن‌ها را شاهد بوده است. نویسنده مبارزات گروه‌های متفاوت سیاسی در اواخر دهه‌ی پنجاه را ادامه‌ی همه‌ی آن طغيان‌ها و قيام‌ها و انقلاب بهمن ۱۳۵۷ را برآیند کل آن‌ها می‌داند. شریف، نویسنده‌ای که بر ضد رژیم پهلوی فعالیت سیاسی و فرهنگی می‌کند و پسران آقا مرتضی که دست به قیام مسلحانه زده‌اند، فرزندان همان دهقانان و کارگرانی هستند که یکی دو نسل پیش از این در روستاها سر به شورش برداشته بودند یا در شهرها به گروه‌های سیاسی ضد حکومت پیوسته بودند. سال‌های ابری با نثری ساده و بی‌تکلف، که با شخصیت ساده و صمیمی راوی همخوانی دارد، نوشته شده است و بخش‌های نخستین آن، به خصوص، حاوی اطلاعات بسیاری درباره‌ی آداب و رسوم و فرهنگ مردم نواحی غربی ایران است. بی‌توجهی نویسنده به انتخاب و گلچین‌کردن حوادث بر حجم رمان افزوده و از قدرت تأثیر آن کاسته است.

منبع: فرهنگ ادبیات فارسی / نوشته‌ی محمد شریفی / ویراسته‌ی محمدرضا جعفری / انتشارات معین / چاپ دوم 1387