رجال عصر مشروطیت | سید ابوالحسن علوی

معرفی کتاب رجال عصر مشروطیت

رجال عصر مشروطیت تذکره‌ای است در شرح احوال عده‌ای از فعالان سیاسی و آزادی خواهان دوران مشروطه و کارگزاران دولتی و حكومتي عصر قاجار نوشته ابوالحسن علوی (وفات : ۱۳۰۷)، فرزند سید محمد صراف تهرانی از نمایندگان دوره اول مجلس شورای ملی و پدر بزرگ علوی، نویسنده نامدار معاصر.

ابو الحسن علوى عضو حزب دموکرات و از همکاران کمیته ملیون ایرانی در برلین بود که با سید حسن تقی‌زاده و یارانش در انتشار مجله کاوه مشارکت داشت. مندرجات رجال عصر مشروطیت مبتنی بر اطلاعات شخصی نویسنده و از منابع مستند و دست اول درباره‌ی احوال و فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی بسیاری از رجال اواخر عصر قاجاریه است. مداخل بر اساس نام اشهر افراد و به ترتیب الفبایی تنظیم شده است. نویسنده ذیل هر مدخل کوشیده است تا در نهایت اختصار، جزئیات مربوط به خانواده و فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی صاحب ترجمه را ذکر کند. نام پدر، حدود سن تا زمان نگارش کتاب، مناصب دولتی، سفرها و مأموریت‌های داخلی و خارجی با قید تاریخ، اشاره به ملاحظات سیاسی و اجتماعی و روابط خانوادگی، چگونگی ترقی در نظام حکومتی و دست‌یابی به مناصب مهم در ارکان دولت، وجه تسمیه و توضیحاتی درباره‌ی نام خانوادگی، میزان تحصیلات و مراتب علمی، و آشنایی با زبان‌های بیگانه و گاه اشاره به اشراف بر ادبیات فارسی و عربی اطلاعاتی است که عمدتاً در معرفی شخصیت‌ها به دست داده شده است.

رجال عصر مشروطیت شامل دو بخش است. بخش اول حاوی تراجم صد و شصت و دو تن از رجال عصر مشروطه و پس از آن که با «میرزا هاشم آشتیانی» آغاز و به «میرزا جعفرخان یمین الممالک» ختم می‌شود. بخش دوم حاوی تراجم یازده تن از رجال عصر مشروطیت است که دست نوشت آن در اوراق باطله تلنبار شده‌ای در لندن پیدا شده است.