ترجمه اناجیل اربعه | رسول جعفریان

معرفی کتاب ترجمه اناجیل اربعه

ترجمه اناجیل اربعه ترجمه‌ی کاملی است از اناجیل متی، مُرقُس لوقا و یوحنا به زبان فارسی در یک مجلد به قلم میر محمد باقربن اسماعیل حسینی خاتون‌آبادی (۱۰۷۰ – ۱۱۲۷ ق) از علمای شیعه‌ی نیمه دوم عصر صفویه، که در ۱۱۰۸ پدید آمده است.

این کتاب مشتمل است بر مقدمه‌ی مترجم، ترجمه‌ی کامل انجیل‌های چهارگانه و تعلیقاتی مفصل در نقد مندرجات آن‌ها.

خاتون‌آبادی، چنان‌که در مقدمه اظهار داشته، بنا به درخواست شاه سلطان حسین صفوی اقدام به این ترجمه کرده و هدف او اثبات ضلالت و بطلان اقوال نصارا و بیان دلایلی بر تحریف اناجیل موجود بوده و تعليقات و حواشی انتقادی را به همین منظور آورده است. ترجمه از متن عربی اناجیل صورت گرفته ضمن آن‌که، به گزارش خاتون‌آبادی از مشورت پادریان (آبای مسیحی) نیز استفاده شده است. این احتمال وجود دارد که مترجم در مواردی متوجه مقصود متن نشده باشد و در ترجمه ـ چنان‌که در ترجمه «صدوقیان» – دچار خطا و لغزش شده باشد. مترجم در عنوان‌گذاری نیز لفظ «فصل» به کار برده حال آن‌که در ترجمه‌های اناجیل از یونانی به فارسی لفظ «باب» اختيار شده و اصولاً تبویب در این دو متفاوت است.

صرف نظر از کیفیت و درجه‌ی اعتبار این ترجمه آن‌چه در خور توجه است ظهور چنین اثری در فضای فرهنگی و تاریخی آن زمان است که نهضت ترجمه و ارتباط نزدیک مسیحیان با پادشاهان صفوی به اغراض سیاسی در حال رشد و گسترش بوده ـ جریانی که اعتراض علمای اسلامی را برانگیخته و ردیه‌نویسی بر مسیحیت را باعث شده است. ضمناً، در این شرایط، زمینه برای توجه علمای شیعی به مباحث بین‌الادیانی فراهم آمده است.

این ترجمه به تصحیح و با مقدمه و حواشی رسول جعفریان (قم، ۱۳۷۳) چاپ و منتشر شده است. مقدمه شامل تحلیلی است از اوضاع فرهنگی و سیاسی عصر صفویه و حمایت پادشاهان صفوی از مسیحیان به دلایل سیاسی (اتحاد با آنان در مقابل ترکان عثمانی) و ردیه‌نویسی‌های متعدد علمای مسلمان بر مسیحیت. مصحح همچنین به شرح حال خاتون‌آبادی و آثار وی شامل تألیفات و ترجمه‌ها که عمدتاً به دستور پادشاه صفوی نگاشته شده‌اند از جمله ترجمه و شرح مجمع البيان، آداب دعا، نوروزنامه، و ترجمه‌ی عيون‌الحساب می‌پردازد.

ترجمه‌ی خاتون‌آبادی به نفقه‌ی مرکز نشر میراث مکتوب در سال‌های ۱۳۷۵ و ۱۳۸۴ تجدید چاپ شد و چاپ اخیر آن شامل فهارس کاملی در پایان کتاب است.

منبع: فرهنگ آثار ایرانی اسلامی، جلد دوم؛ انتشارات سروش