آزادی یا مرگ | نیکوس کازانتزاکیس

معرفی کتاب آزادی یا مرگ

آزادی یا مرگ رمانی از نیکوس کازانتزاکیس (۱۸۸۳ – ۱۹۵۷)، نویسنده یونانی، که در ۱۹۵۰ با عنوان اصلی کاپیتان میخالیس نوشته و در ۱۹۵۳ در آتن منتشر شد. در این کتاب که قهرمان اصلی آن کاپیتان با پهلوان میخالیس است، و این مرد از بسیاری جهات پدر خود نویسنده را به یاد می آورد، خیال بافی افسانه وار و سرگذشت واقعی پی در پی به هم می آمیزند. نویسنده در فصل های اول کتاب دیگرش با عنوان نامه به ال گرکو نیز چهره این مرد عبوس و ساکت و خشن و سازش ناپذیر را که حتی ترس و وحشت را در میان خانواده خود حکم فرما می ساخت، مجسم کرده است. در کتاب آزادی یا مرگ که داستان دو شورش جزیره کرت را در سال های ۱۸۸۹ و ۱۸۹۷ برضد ترکان عثمانی یکجا به هم در آمیخته است، پهلوان میخالیس به عنوان مظهر شورش و قیام در برابر آنچه انسان را زجر دهد و زندگی او را به صورت سرنوشتی ساده و بی اهمیت درآورد نمودار می شود.

در این داستان، ترک اشغالگر و زن و حتی خانواده هر کدام مانع آدمی در راه نیل به آزادی هستند. از این رو، پس از کشتاری که ترکان از مسیحیان شهر کاندی در کرت می کنند، پهلوان میخالیس یکی از نخستین کسانی است که راه مبارزه مخفی را در پیش می گیرد، و آخرین کسی است که در آنجا با رد هرگونه سازش و هر نوع تمکین جان می سپارد. او در آخرین مأمنی که در آن پناه گرفته است، در حالی که سلاح به دست دارد و گروهی از فداییان دور و برش هستند، کشته می شود. در اطراف این قهرمان، جمعی از کرتیان، مرکب از جنگجویان و مبارزان شرکت کننده در شورش های مختلف و راهزنان و دزدان دریایی و جوانان و دهقانان و رؤسای خانواده ها هستند که همگی حقیقتی ساده و کلی را شعار خود کرده اند و آن این است: به هیچ قیمتی نباید به آنچه شأن و شرف آدمی را پایین می آورد تسلیم شد، بلکه باید مبارزه کرد و برای آزادی زنده بود و مرد.

در این جهان که آداب و رسوم کهن بر آن حکم فرماست، بزرگمردی همواره دوش به دوش شجاعت روان است. سیفاکاس پیر، پدربزرگ پهلوان میخالیس، مظهر آن دنیای کهن است. مردی است با فضایل و ملکات استوار که در او جوانمردی گویی جزء جدایی ناپذیر خشونت و شجاعت است. این کتاب، که برای نویسنده بازگشتی به سال های کودکی بود، اینجا در مورد شورش کرتیان بر ترکان عثمانی، بیان کننده حکمتی است که نویسنده قبلاً در ۱۹۲۷ در نخستین اثرش با عنوان ریاضت وصف کرده بود، و آن این است: فضیلت والا چندان که مبارزه کردن برای آزادی است خود آزاد بودن نیست.

منبع: فرهنگ آثار (جلد اول)