معرفی محمدرضا شفیعی کدکنی

محمدرضا شفیعی کدکنی (متولد مهر ۱۳۱۸؛ کدکن تربت حیدریه) ادیب؛ پژوهشگر؛ شاعر با تخلّص «سِرِشک» و با نام قلمی «م. سرشک».

تحصیلات ابتدایی را در زادگاه و دوره‌ی متوسطه را در مشهد به انجام رسانید. سپس وارد دانشکده‌ی ادبیات مشهد شد و همزمان به تحصیل در حوزه‌ی علمیه‌ی مشهد پرداخت. در همین دوران فعالیت‌های ادبی خود از جمله تشکیل انجمن‌های ادبی و سرودن شعر را آغاز کرد. در ۱۳۴۴ به تهران رفت و تحصیلات خود را در دانشگاه تهران تا سطح دکتری ادامه داد. از ۱۳۴۴ تا ۱۳۴۷ در «بنیاد فرهنگ ایران» و کتابخانه‌ی مجلس سنا اشتغال داشت و از ۱۳۴۸ به عنوان استاد تمام وقت برای تدریس در رشته‌های سبک‌شناسی و نقد ادبی و نقد و تحلیل متون عرفانی در دانشگاه تهران مشغول به کار شد. در دهه‌ی پنجاه، چهار سال در دانشگاه‌های پرینستون و نیویورک و پنسیلوانیای آمریکا به تدریس پرداخت. در ۱۳۶۹ به دعوت «خانه‌ی فرهنگ جهان» برای شرکت در کنگره‌ی شعر به آلمان سفر کرد.

در اشعار اولیه‌ی خود درون‌مایه‌های سیاسی را به شیوه‌ای سمبولیک به کار گرفت و بعدها از ادامه‌دهندگان پیگیر سبک شعر سیاسی سیاوش کسرایی شد و همراه با سعید سلطانپور، یکی از بنیادگذاران شعر چریکی و شعر جنگل گردید؛ با این تفاوت که وی به خاطر حسن شهرت علمی و دانشگاهی و البته پختگی شعرش در محافل مختلف از مقبولیت بیشتری برخوردار بود. گذشته بر این‌ها، دلبستگی به طبیعت، لحن اندوهگین، استفاده فراوان از اشارات و تلمیحات دینی و اساطیری از دیگر ویژگی‌های شعر اوست.

او از یک سو پژوهشگری سختکوش و باریک‌بین است و از سوی دیگر شاعری دل‌آگاه. آثار فراوان و ارزنده‌ای در زمینه‌ی شعر و متون ادبی به جا گذاشته و یکی از اصحاب دایره المعارف فارسی (مصاحب) نیز بوده است. تعلیقات فاضلانه‌اش بر مجموعه آثار عطار که در فرهنگ حاضر به کرات مورد استناد قرار گرفته است نمایانگر وسعت بی‌حد دانش اوست.

ترجمه‌هایی از عربی و انگلیسی به فارسی دارد.

دفترهای شعر: شب‌خوانی (۱۳۴۴؛ مشهد)؛ زمزمه‌ها (۱۳۴۴؛ مشهد)؛ از زبان برگ (۱۳۴۷؛ سروده‌های ۱۳۴۴ تا ۱۳۴۶)؛ در کوچه‌باغ‌های نشابور (۱۳۵۰)؛ مثل درخت در شب باران (۱۳۵۶)؛ از بودن و سرودن (۱۳۵۶؛ سروده‌های دهه‌ی ۱۳۵۰)؛ بوی جوی مولیان (۱۳۵۶؛ سروده‌های ۱۳۵۴ تا ۱۳۵۶)؛ هزاره‌ی دوم آهوی کوهی (۱۳۷۶؛ مشتمل بر پنج دفتر).

پژوهش‌های ادبی: صور خیال در شعر فارسی (۱۳۵۰)؛ موسیقی شعر (۱۳۵۸)؛ ادوار شعر فارسی (۱۳۵۹؛ چاپ دوم با اصلاحات و اضافات: ۱۳۸۰)؛ شاعر آینه‌ها (۱۳۶۶؛ بررسی سبک هندی و شعر بیدل)؛ تازیانه‌های سلوک (۱۳۷۲؛ نقد و تحلیل چند قصیده از حکیم سنائی؛ شاعری در هجوم منتقدان (۱۳۷۵؛ نقد ادبی در سبک هندی – پیرامون شعر حزين لاهیجی)؛ زبور پارسی (۱۳۷۸؛ نگاهی به زندگی و غزل‌های عطار)؛ این کیمیای هستی (۱۳۸۵؛ به اهتمام ولی الله درودیان)؛ قلندریه در تاریخ (۱۳۸۶).

تصحيح متون: مرموزات اسدی در مزمورات داودی (۱۳۵۲)؛ مختارنامه (۱۳۵۸؛ چاپ دوم با اضافات: ۱۳۷۵)؛ اسرار التوحيد (في مقامات الشيخ ابي سعید) (۱۳۶۶؛ دو جلد)؛ منطق الطیر (۱۳۸۳)؛ مصیبت‌نامه (۱۳۸۶)؛ اسرارنامه (۱۳۸۶).

و چند اثر دیگر که برخی از آن‌ها، از جمله آفرینش و تاریخ (۱۳۷۴؛ دو جلد) ترجمه است.

منبع: فرهنگ ادبیات فارسی / نوشته‌ی محمد شریفی / ویراسته‌ی محمدرضا جعفری / انتشارات معین / چاپ دوم 1387