معرفی رضا براهنی

رضا براهنی که در آذر ۱۳۱۴ در تبریز متولد شد، منتقد، شاعر، داستان‌نویس، مترجم است.

دوران تحصیلش را در تبریز گذراند. پس از اخذ ليانس زبان و ادبیات انگلیسی از دانشگاه تبریز به ترکیه رفت و از دانشگاه بین‌المللی استانبول در همان رشته درجه‌ی دکتری گرفت. بعد از بازگشت به ایران به خدمت سربازی رفت و طی همین دوران در تهران با محافل و شخصیت‌های ادبی از نزدیک آشنا شد. در ۱۳۴۳ پس از تدریس در یکی دو دانشکده و مدرسه‌ی عالی به استخدام دانشگاه تهران درآمد و نخست به تدریس ادبیات انگلیسی و بعد به تدریس ادبیات تطبیقی پرداخت و در همین سال‌ها دوره‌ی فوق لیسانس ادبیات تطبیقی را دایر کرد. در ۱۳۵۰ به عنوان شاعر و استاد مدعو به دانشگاه امریکایی قاهره رفت و در ۱۳۵۱ به عنوان استاد ادبیات انگلیسی و ادبیات تطبیقی به دانشگاه‌های تگزاس و یوتا دعوت شد. در بازگشت (۱۳۵۲) به زندان افتاد. نه ماه پس از آزادی از زندان دوباره به آمریکا رفت و تا ۱۳۵۷ که به ایران بازگشت در محافل ادبی و سیاسی آمریکا خصوصا در زمینه‌ی مبارزه با سانسور و نیز دفاع از زندانیان سیاسی ایران حضوری فعال داشت. در ۱۹۷۷ میلادی (= ۱۳۵۶) جایزه‌ی بهترین روزنامه‌نگار در مسائل انسانی را از «باشگاه مطبوعات جهانی آمریکا» دریافت کرد. پس از بازگشت به ایران. آثاری را که در زمان شاه نتوانسته بود چاپ کند به تدریج انتشار داد و بعد از اختتام خدمتش در دانشگاه (۱۳۶۱) بیشتر وقت خود را صرف نوشتن کرد. در اواسط دهه‌ی ۱۳۷۰ به کانادا مهاجرت کرد. در ۱۳۸۲ جایزه‌ی «جایزه‌ی ادبی یلدا ویژه‌ی یک عمر فعالیت ادبی» بدو اعطا شد.

او از اعضای اولیه‌ی کانون نویسندگان ایران و از دهه‌ی ۱۳۴۰ به بعد موجد جنجالی‌ترین بحث‌های ادبی و انتقادی در عرصه ادبیات معاصر ایران بود که در ارتقای سطح داستان‌نویسی و شعر امروز تأثیری به‌سزا داشت. درون‌مایه‌ی اصلی داستان‌ها و حتی بعضی از شعرهایش مضامین سیاسی است. در شعرهایش نوآوری‌هایی از نظر فرم و وزن به چشم می‌خورد، و برای نخستین‌بار مضامینی کاملا اجتماعی و حتی سیاسی را با زبان محاوره و اصطلاحاتی که خاص این مضامین است وارد شعر نو کرد.

ارائه‌ی توصیف دقیق از زندان‌های سیاسی و شکنجه‌های ساواک، موفقیت در ایجاد حس تعلیق، بهره‌برداری فراوان از روابط جنسی و به‌خصوص همجنس‌بازی برای ایجاد تنفر و انزجار از برخی شخصیت‌ها، اشاره و توجه خاص به ملیت شخصیت‌های داستان، شخصیت‌پردازی نسبتا خوب و الگوبرداری از اشخاص واقعی برای خلق شخصیت از ویژگی‌های بارز آثار داستانی اوست.

رمان‌ها: بعد از عروسی چه گذشت (۱۳۶۱)؛ چاه به چاه (۱۳۶۲): آواز کشتگان (۱۳۶۲)؛ رازهای سرزمین من (۱۳۶۶)؛ آزاده‌خانم و نویسنده‌اش (چاپ دوم) یا آشویتس خصوصی دکتر شریفی (۱۳۷۶).

دفترهای شعر: آهوان باغ (۱۳۴۱)؛ شبی از نیم‌روز (و) منظومه‌ی یک زندگی منثور (۱۳۴۴؛ منتخبی از اشعار ۱۳۴۱ تا ۱۳۴۴ و «منظومه‌ی یک زندگی منثور» که توصیفی از زندگی زن و شوهری جوان و آپارتمان‌نشین در تهران است)؛ مصیبتی زیر آخاب (۱۳۴۹؛ سروده‌های ۱۳۴۴ تا ۱۳۴۷؛ به انضمام یک منظومه)؛ گل بر گستره‌ی ماه (۱۳۴۹: ۱۷ شعر عاشقانه؛ به انضمام بیانیه‌ای تحت عنوان «تصور من از شعر عاشقانه»)؛ ظل‌الله (۱۳۵۴؛ امریکا؛ ۱۳۵۸؛ تهران)؛ غم‌های بزرگ ما (۱۳۶۳؛ مجموعه‌ی مراثی)؛ بیا کنار پنجره (۱۳۶۷؛ اشعار تغزلی)؛ خطاب به پروانه‌ها (و) چرا من دیگر شاعر نیمایی نیستم؟ (۱۳۷۴).

منظومه‌ها: جنگل و شهر (و) بر فراز دار (۱۳۴۳؛ دو منظومه‌ی اجتماعی)؛ اسماعیل (۱۳۶۶).

نقدهای ادبی: طلا در مس (خلاصه در ۱۳۴۳؛ متن کامل تجدید ‌نظر ‌شده: ۱۳۷۱؛ سه جلد)؛ قصه‌نویسی (۱۳۴۸؛ تجدید نظر: ۱۳۶۲)؛ کیمیا و خاک (۱۳۶۴)؛ گزارش به نسل بی سن فردا (۱۳۷۴)؛ رؤیای بیدار (۱۳۷۷): بحران رهبری نقد ادبی و رساله‌ی حافظ (۱۳۸۰). و سه سفرنامه و چند اثر ترجمه و چند اثر به زبان انگلیسی.

منبع: فرهنگ ادبیات فارسی / نوشته‌ی محمد شریفی / ویراسته‌ی محمدرضا جعفری / انتشارات معین / چاپ دوم 1387