راه های نفوذ فارسی | آذرتاش آذرنوش

معرفی کتاب راه‌های نفوذ فارسی در فرهنگ و زبان عرب جاهلی

کتاب راه‌های نفوذ فارسی در فرهنگ و زبان عرب جاهلی عمدتاً در تاریخ و فرهنگ و جغرافیای جزيرة العرب در عصر جاهلی و روابط ایرانیان و اعراب همچنین راه‌یابی واژه‌های فارسی به زبان عربی در آن دوره است، تألیف آذرتاش آذرنوش (تولد: ۱۳۱۶) که ویرایش اول آن با نام راه‌های نفوذ فارسی در فرهنگ و زبان تازی (پیش از اسلام) در ۱۳۵۴ و ویرایش دوم آن در ۱۳۷۴ منتشر شده است.

مطالب کتاب، شامل دوازده فصل، مستند است به سنگ نبشته‌ها و آثار باستانی و منابع اسلامی با استفاده از مآخذ اروپایی. در آن از تاریخ و فرهنگ جزيرة العرب، سامیان و سرزمین نخستن آنان؛ جغرافیا و تاریخ کهن شبه جزیره عربستان و دولت‌های جنوب و شمال آن؛ انواع خط اقوام سامی و چگونگی پیدایش خط عربی؛ میزان آشنایی اعراب عصر جاهلی و شاعران آن دوره با کتابت؛ تاریخچه انواع زبان‌های سامی؛ واژگان موجود در شعر جاهلی که در ویرایش دوم افزوده شده و حاصل تحقیقات تلگدی (سال ۱۹۳۵) است؛ سرزمین حیره و چگونگی آمیزش اعراب و ایرانیان و توصیف کاخ‌ها و شرخ اوضاع فرهنگی و اجتماعی و تجاری و صنعتی آن همچنین چگونگی نفوذ ایران در جزیرة العرب از راه دین و معرفی شهریاران حیره و رابطه آنان با ایران؛ وصف شهرهای حضر و انبار عراق و گزارش روابط آن‌ها با دستگاه حکومتی ایران؛ شرحی درباره‌ی بحرین و ساکنان آن و روابط آنان با ایران؛ تاریخچه مختصر عمان؛ مناسبات تجاری ایران و یمن و نفوذ زبان فارسی در آن، فتح یمن به دست لشکریان ایران؛ حضور ایرانیان در سرزمین حجاز، نفوذ فرهنگی و دینی ایران در آن خطه و روابط تجاری ایران با حجاز گفتگو شده است. بررسی پیشینه تاریخی روابط ایرانیان و اعراب و چگونگی راه یابی واژه های فارسی و عناصر ایرانی به فضای حیات معنوى جزيرة العرب از مباحث مهم این کتاب است. مؤلف فهرست مفصلی از واژه‌های فارسی مندرج در اشعار شاعران عصر جاهلی با توضیحات کافی در ریشه شناسی به دست داده است. برخی از این واژه‌ها مستقيماً و برخی از طریق زبان‌های دیگر مانند سریانی و آرامی به زبان عربی راه یافته است.

بخش پایانی کتاب تأثیر ایران در یمن است که به دست انوشیروان فتح شد و گروهی ایرانی از آن زمان تا ظهور اسلام در آنجا زیستند کـه هـمـه نـام‌های ایرانی داشتند.

فهرست منابع به زبان‌های فارسی و عربی و اروپایی همچنین فهرست واژه‌های فارسی در کتاب آمده است. این کتاب به اهتمام محمد التونجی، دانشمند سوری، به زبان عربی ترجمه و در ابوظبی (۲۰۰۴) چاپ و منتشر شد.