در پیرامون رمان | احمد کسروی

معرفی کتاب در پیرامون رمان

در پیرامون رمان مجموعه‌ی مقالات سيد احمد کسروی (۱۲۶۹ – ۱۳۲۴)، مورخ ایرانی است، در مخالفت با نشر رمان که در سال‌های ۱۳۱۲ – ۱۳۲۱ در مهنامه‌ی پیمان و روزنامه‌ی پرچم به چاپ رسیده بود. این مجموعه، که در ۱۳۲۳ منتشر شد، بیانگر دیدگاه اخلاقی و فایده‌گرای منتقدی است که با جوهر هنر و ادبیات بیگانه است و برای آثار تخیلی نه تنها ارزشی قایل نیست بلکه نشر آن‌ها را برای جامعه زیان‌آور قلمداد می‌کند.

کسروی رمان‌نویسی را «دروغ‌پردازی و افسانه‌بافی» می‌داند و می‌نویسد: «من رمان را کار بیهوده می‌دانم و نوشتن و و خواندن آن را جز تباه‌ساختن عمر نمی‌شمارم». او بر آن است که رمان ارمغان سال‌های اخیر از اروپا است و چون فقط به «مهر مردان با زنان و دل‌باختگی‌های آنان می‌پردازد، باعث انحراف جوانان می‌گردد. از این رو، در نخستین مقاله‌ی کتاب، «به پدران و شوهران و برادران توصیه می‌کند «رمان به خاندان خود راه ندهند و اگر راه یافته است پاره کنند و به آتش اندازند». کسروی ستیز با رمان را راهی برای «جنگیدن با اروپایی‌گری» می‌شمارد. او، در بخش دوم، «چه کتاب‌هایی را باید بسوزانیم؟» بدآموزی‌های بازمانده از دوره‌های تاریک گذشته و بدآموزی‌های جدید ارمغان اروپا از جمله رمان را علت ناتوانی فکری و عقب‌ماندگی ایرانیان می‌داند و حکم به سوزاندن رمان می‌دهد. مؤلف، در بخش سوم، «رمان»، از اینکه بسیاری از ایرانیان به رمان‌نویسی روی آورده اند به خشم می‌آید؛ زیرا «نوشتن و خواندن رمان را جز تباه‌ساختن عمر نمی‌شمارد». او از نویسندگان می‌خواهد که به جای افسانه‌سرایی، از «دلیری‌ها و جانبازی‌ها و پاک‌دلی‌های» واقعی و تاریخی بنویسند. او برای رمان‌های تاریخی نیز ارزشی قایل نیست؛ زیرا در آن‌ها، حوادث تاریخی با تحریف و تغییر روایت شده و سبب گمراهی خواننده می‌گردد. کسروی، در آخرین بخش کتاب، آرای خود در بخش‌های پیشین را تکرار می‌کند. در پیرامون رمان از مقالات پراکنده‌ای شکل گرفته که کسروی طی یک دهه در مطبوعات نوشته است. طی این دوره تغییر و تحولی در رویکرد نویسنده به رمان و رمان‌نویسی دیده نمی‌شود و آرای همسان به دفعات در بخش‌های کتاب تکرار می‌شود.

منبع: فرهنگ آثار ایرانی – اسلامی / جلد سوم / نوشته‌ی علی آل داود و احمد سمیعی (گیلانی) / انتشارات سروش / چاپ دوم 1396