ترکستان نامه | واسیلی ولادمیرویچ بارتولد

کتاب «ترکستان نامه» تأليف و . و . بارتولد مورخ بزرگ روسی و شوروی و متخصص تاریخ قرون وسطی بیشک ارمغان پربهائی است که باعث غنای تاریخ مشرق در قرون وسطی گردیده. بخش نخست این تألیف یعنی «متون» که به سال ۱۸۹۸ در سن پطرزبورگ طبع و منتشر شده، حاوی مستخرجات برگزیده ای است (و در بسیاری از موارد مفصل) از منابع متون اصلی فارسی و عربی که در آن زمان فقط به صورت نسخ خطی وجود داشته. بخش دوم «ترکستان نامه» یا بخش ویژه تحقیقات به سال 1900 در سن پطرزبورگ چاپ شد.

«ترکستان نامه» تألیفی است که در مطالعات تاریخ آسیای میانه، عهد نوینی را گشوده. البته پیش از بارتولد نیز عده ای از شرق شناسان مشهور به مطالعه تاریخ آسیای میانه ( تقریباً فقط تاریخ سیاسی آن ) ، پرداخته بودند ( مانند خانیکوف گریگوریف، وسلوفسکی) ولی تألیفات ایشان در برخی مسائل خاص بوده. بارتولد نخستین کسی بود که موضوع مطالعه در تاریخ آسیای میانه را هم سطح علم تاریخ عصر خویش ساخت. 

یادآوری این نکته ضروری است که وی منابع و متون بسیاری را که اکثراً در آن زمان هنوز به چاپ نرسیده بوده، در دسترس دانشمندان قرار داد و به مطالعه کامل آنها همت گماشت . بارتولد هم از سنین جوانی مساعی فراوان به منظور کشف نسخ خطی و معلوم داشتن منبع اصلی مآخذ آنها و بررسی و تطبیق متون خطی انجام داد. در ظرف مدت شصت سالی که از تاریخ چاپ اول «ترکستان به زبان روسی میگذرد فقط تعداد بسیار معدودی منابع و مآخذ تازه در تاریخ آسیای میانه در دسترس دانشمندان قرار گرفته و بدین سبب فهرست مآخذى که در این کتاب مندرج است تا زمان حاضر اهمیت خود را حفظ کرده.